ในยุคที่เทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามามีบทบาทสำคัญในทุกมิติของการเรียนรู้และการสื่อสาร การนำศิลปวัฒนธรรมมาประยุกต์เข้ากับสื่อเสมือนจริง (Virtual Reality) จึงเป็นอีกหนึ่งแนวทางที่ช่วยอนุรักษ์และเผยแพร่มรดกทางวัฒนธรรมให้น่าสนใจยิ่งขึ้น โครงการวิจัย “พระพุทธปฏิมาศิลาทรายสกุลช่างพะเยากับการสร้างสรรค์สื่อเสมือนจริง” โดยอาจารย์จิรวัฒน์ สุขแก้ว และอาจารย์อภิวัฒน์ ปันทะธง อาจารย์ประจำสาขาวิชาคอมพิวเตอร์กราฟิกและมัลติมีเดีย คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา จึงเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของการบูรณาการศิลปะกับเทคโนโลยีสมัยใหม่

          งานวิจัยนี้ได้รับทุนอุดหนุนจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ประจำปี 2563 ในสาขาสร้างสรรค์วิชาการงานศิลป์ โดยมีเป้าหมายเพื่อศึกษาความสำคัญของศิลปวัฒนธรรมล้านนาเชิงประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะ “พระพุทธรูปหินทรายสกุลช่างพะเยา” ซึ่งเป็นหลักฐานสำคัญที่สะท้อนถึงความรุ่งเรืองทางพระพุทธศาสนาและศิลปกรรมในลุ่มแม่น้ำอิง อย่างไรก็ตาม ศิลปะเหล่านี้กลับถูกละเลยและเริ่มเลือนหายไปตามกาลเวลา งานวิจัยจึงมุ่งเน้นการนำเสนอคุณค่าเหล่านี้ในรูปแบบที่ร่วมสมัยและเข้าถึงได้ง่ายขึ้นผ่านสื่อเสมือนจริง

          กระบวนการสำคัญของโครงการนี้คือ การใช้เทคนิคโฟโตแกรมเมตรี (Photogrammetry) ในการเก็บข้อมูลพระพุทธรูป โดยอาศัยการรังวัดวัตถุด้วยเลเซอร์เพื่อสร้างจุดพิกัดจำนวนมหาศาล (Point Cloud) ที่สามารถประมวลผลออกมาเป็นโมเดลสามมิติ ข้อมูลที่ได้ไม่เพียงแค่บันทึกขนาดและรูปทรงของวัตถุ แต่ยังเก็บรายละเอียดของสีและพื้นผิวได้อย่างแม่นยำ ซึ่งช่วยให้การจัดเก็บและศึกษาพระพุทธปฏิมาศิลาทรายสามารถทำได้อย่างเป็นระบบและสมจริงยิ่งขึ้น

          พระพุทธรูปที่ถูกคัดเลือกมาจากพิพิธภัณฑ์วัดลี และหอวัฒนธรรมนิทัศน์ วัดศรีโคมคำ จังหวัดพะเยา โดยใช้เกณฑ์เลือกเฉพาะองค์ที่มีความสมบูรณ์ เพื่อสร้างฐานข้อมูลต้นแบบที่ใช้ในการนำเสนอในรูปแบบมัลติมีเดียเสมือนจริง จุดเด่นคือผู้ชมสามารถ “เข้าไปอยู่ในโลกที่สร้างขึ้น” ผ่านประสบการณ์ VR ราวกับได้สัมผัสวัตถุโบราณจริง ๆ พร้อมบรรยากาศและการออกแบบเชิงศิลป์ที่ชวนให้เกิดความตื่นตาตื่นใจ

          การวิจัยนี้จึงไม่ใช่เพียงการเก็บรักษามรดกทางวัฒนธรรม แต่ยังเป็นการผลักดันให้ศิลปะโบราณของท้องถิ่นเข้าสู่พื้นที่สาธารณะในโลกดิจิทัล ต่อยอดสู่การสร้างความสนใจในวงกว้าง ทั้งในด้านการศึกษา การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม และการสร้างสรรค์งานศิลปะร่วมสมัย นับเป็นอีกหนึ่งก้าวสำคัญของการประยุกต์เทคโนโลยีมัลติมีเดียเพื่อเชื่อมโยงอดีตเข้ากับปัจจุบัน และช่วยเสริมพลังให้คุณค่าทางศิลปวัฒนธรรมของชาวพะเยาสามารถดำรงอยู่และเผยแพร่ไปสู่คนรุ่นต่อไปได้อย่างยั่งยืน